استان مازندران به‌واسطه منابع طبیعی غنی و تاریخ پرمایه خود، یکی از مراکز مهم تولید صنایع دستی در کشور است؛ هنری که طی قرون متمادی در دل مردمان این دیار تنیده شده و هویت فرهنگی آنان را شکل داده است. با این وجود، صنایع دستی مازندران امروز در میانه راهی پرچالش قرار دارد و برای حفظ این میراث گرانبها، تلاش‌های متعددی در حال انجام است.
هنرهای سنتی، جلوه‌هایی زنده از هویت بومی و فرهنگی
صنایع دستی مازندران با قدمتی دیرینه، نه‌تنها نمادی از فرهنگ و هنر بومی این استان است بلکه پتانسیلی بی‌نظیر برای رشد اقتصادی و اشتغالزایی به شمار می‌آید. اما چالش‌های متعدد در حوزه بازاریابی، تامین مواد اولیه و برندینگ، مسیر شکوفایی این هنر ارزشمند را دشوار کرده است.
هنرهای سنتی، جلوه‌هایی زنده از تاریخ و هویت مردمان هر منطقه محسوب می‌شوند که علاوه بر بازتاب فرهنگ و سبک زندگی، ظرفیت‌های فراوانی برای توسعه اقتصادی دارند. استان مازندران، به واسطه طبیعت بکر و فرهنگ غنی خود، بستر مناسبی برای رشد صنایع دستی بوده که هنرهای دستی آن قرن‌هاست در دل مردم این دیار ریشه دوانده‌اند. با این وجود، این میراث گرانبها در سال‌های اخیر با موانع متعددی مواجه شده است که بدون برنامه‌ریزی جامع و حمایت موثر، آینده‌ای نامطمئن در انتظار آن خواهد بود.
صنایع دستی مازندران، تجسمی از تاریخ، فرهنگ و هنر مردمان این خطه است که با مهارت و خلاقیت هنرمندانش، از دل خاک، چوب و الیاف طبیعی جان می‌گیرد. این هنر کهن، میراثی ارزشمند است که نه تنها بازتاب هویت فرهنگی استان است، بلکه پتانسیلی جدی برای اشتغالزایی و توسعه اقتصادی محسوب می‌شود.
در گفتگویی با حسین ایزدی، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران، به بررسی وضعیت کنونی این صنعت کهن و برنامه‌های پیش‌رو پرداختیم.
ایزدی با اشاره به اهمیت فرصت صنایع دستی برای حفظ و ترویج هنرهای بومی، اظهار کرد: صنایع دستی مازندران نه‌تنها مهر اصالت ملی بلکه مهر اصالت یونسکو را نیز دریافت کرده‌اند که این امر افتخاری بزرگ برای هنرمندان و مردم استان است.
وی افزود: برخی از رشته‌های صنایع دستی استان در آستانه نابودی بودند که با تلاش و حمایت‌های ویژه، توانستیم این هنرهای اصیل را احیا کنیم. با وجود نوسانات ارزی و فشار کالاهای خارجی، بازار صنایع دستی بومی اکنون گرم‌تر شده است و صنعتگران باید از این فرصت استفاده کنند تا با ارتقای کیفیت محصولات سهم بیشتری از بازار داخلی و خارجی به دست آورند.
ایزدی همچنین به رفع یکی از مشکلات بزرگ این حوزه یعنی تامین مواد اولیه، به‌خصوص چوب اشاره کرد و گفت: با اقدامات صورت گرفته، چوب مورد نیاز هنرمندان در شهرستان‌ها به‌طور منظم و قانونی تامین می‌شود.
اما یکی از مهم‌ترین چالش‌ها، نبود سیستم قیمت‌گذاری استاندارد و منصفانه است.
ایزدی تاکید کرد: برای حفظ جایگاه صنایع دستی در بازار و رقابت با کالاهای وارداتی، لازم است قیمت‌ها به گونه‌ای تنظیم شود که هم کیفیت حفظ شود و هم مشتریان به خرید تشویق گردند.
در کنار این تلاش‌ها، ایزدی به ضرورت توسعه تجاری‌سازی و ارتقای بسته‌بندی اشاره کرد و گفت: بدون بسته‌بندی و برندینگ مناسب، تلاش‌های هنرمندان به نتیجه نمی‌رسد. برنامه‌هایی برای حمایت ویژه از هنرمندان دارای مهر اصالت ملی با ارائه تسهیلات مالی و غرفه‌های رایگان در نمایشگاه‌ها در دست اجراست.
او همچنین به رشد تجارت الکترونیک و فعالیت شرکت‌های فعال در بازار آنلاین صنایع دستی اشاره کرد و گفت: این شیوه نوین فروش می‌تواند فاصله بین تولیدکننده و مشتری را کاهش داده و بازارهای داخلی و خارجی را گسترش دهد.
از دیگر نگرانی‌ها، انقراض برخی رشته‌های صنایع دستی است. طبق اعلام ایزدی، ۱۶ رشته از جمله لاک‌تراشی، حصیربافی و چادرشب‌بافی در حال فراموشی هستند و باید با حمایت ویژه از هنرمندان فعال در این رشته‌ها، فرهنگ و هنر آنها حفظ شود.
حسن ذاکریان‌امیری، رئیس انجمن کارگری صنایع دستی بابل، از تهدید واردات صنایع دستی چوبی سخن گفت و تاکید کرد که باید تولیدات بومی را به سمت محصولات مصرفی سوق داد تا هم بازار داخلی تقویت شود و هم اشتغال پایدار ایجاد گردد.
زمانی که هنر دستِ هنرمندان مازندران در بازارهای جهانی بدرخشد، آن‌گاه شاهد احیای واقعی و افتخارآفرینی این صنعت کهن خواهیم بود؛ صنعتی که هم مایه زینت فرهنگ ماست و هم پشتوانه‌ای محکم برای اقتصاد منطقه.
گزارش: مجتبی قربانی
