به گزارش خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی «سفیر هراز»، به نقل از بلاغ؛ بیتا حیاتبخش در گفتگو با این پایگاه خبری اظهار کرد: تغییر سبک زندگی و روی آوردن به غذاهای آماده و فست‌فود، به ویژه در میان نوجوانان و جوانان، سلامت جامعه را به خطر انداخته و موجب بروز کمبود مواد مغذی و مشکلات جدی استخوانی شده است.
بلاغ: بنا بر دانش و تجربه شما به‌عنوان کارشناس تغذیه مهم‌ترین تغییراتی که در سال‌های اخیر در الگوی غذایی مردم مشاهده می‌کنید، چیست؟
حیاتبخش: از گذشته تا دهه اخیر اغلب غذای مردم به خصوص در خطه ی شمال که کشاورزی و پرورش دام رواج داشت ترکیبی از برنج محلی، سبزی‌های تازه، ماهی، لبنیات و میوه های تازه بود اما با گسترش شهرنشینی و تغییر سبک زندگی مردم، کمبود وقت و افزایش تبلیغات مواد غذایی ناسالم شاهد تغییر محسوسی ذائقه‌ها هستیم.
امروزه مصرف فست‌فود، نوشابه، خوراکی‌های پرچرب و فرآوری‌شده به‌ویژه در میان جوانان و نوجوانان افزایش یافته است. این غذاها باعث رشد چاقی، دیابت، فشار خون بالا در گروه‌های سنی مختلف شده است. جالب است بدانید که حتی در روستاها هم الگوهای غذایی سنتی در حال تغییر است. در گذشته خانواده‌های روستایی اغلب از محصولات محلی خود استفاده می‌کردند اما حالا با تغییر کاربری زمین های کشاورزی بسیاری از آنها هم به مصرف غذاهای آماده و بسته‌بندی‌شده روی آورده‌اند.
عوامل مختلفی در این تغییر نقش دارد؛ از جمله دسترسی آسان‌تر به فروشگاه‌ها و رستوران‌ها، تبلیغات رسانه‌ای و الگوبرداری کودکان از رفتار والدین.
بلاغ: به نظر شما آگاهی تغذیه‌ای مردم نسبت به گذشته چه تغییری کرده است؟
حیاتبخش: با افزایش دسترسی به شبکه های اجتماعی دریافت و بمباران اطلاعات افزایش یافته اما متاسفانه حجم زیادی از این اطلاعات پایه ی علمی ندارد. ما در شبکه بهداشت آموزش‌های گروهی در مدارس، ادارات و مراکز بهداشتی را برگزار می‌کنیم، ولی تا زمانی که این آموزش‌ها به عادت و فرهنگ تبدیل نشود اثرگذاری آن محدود است و نیاز به تلاش و همکاری تمامی ارگان‌ها دارد. خانواده‌ها باید بدانند که کودکانشان الگو می‌گیرند؛ اگر پدر و مادر خودشان نوشابه و چیپس مصرف کنند نمی‌توان از کودک انتظار داشت که میوه و سبزی بخورد.
بلاغ: چه گروه‌هایی از جامعه بیشتر در معرض سوءتغذیه یا تغذیه ناسالم هستند؟
حیاتبخش: نوجوانان، جوانان و سالمندان؛ مصرف زیاد تنقلات شور و شیرین، نوشابه‌های انرژی‌زا و بی‌توجهی به وعده های اصلی نگران‌کننده است. در گروه دوم، کمبود مصرف لبنیات، میوه تازه و فیبر غذایی باعث افزایش مشکلات استخوانی و گوارشی می‌شود. از سوی دیگر برخی از بانوان جوان نیز به دلیل رژیم‌های غذایی نادرست یا حذف وعده‌ها دچار کم‌خونی، ریزش مو و اختلالات هورمونی می‌شوند.بنابراین تغذیه نامناسب فقط به پرخوری مربوط نیست؛ گاهی کم‌خوری یا انتخاب غلط مواد غذایی می‌تواند آسیب زا باشد.
بلاغ: از نظر بهداشتی چه مواردی بیش از همه در سلامت تغذیه خانوارها اهمیت دارد؟
حیاتبخش: رعایت اصول بهداشتی در آماده‌سازی و نگهداری مواد غذایی بسیار مهم است. ما موارد متعددی از مسمومیت‌های خفیف و شدید غذایی داشته‌ایم که دلیل اصلی آن نگهداری نادرست غذا در یخچال، مصرف مواد تاریخ‌گذشته یا پخت‌وپز ناقص بوده است. همچنین شست‌وشوی سبزی‌ها و میوه‌ها با آب سالم و محلول‌های ضدعفونی اهمیت زیادی دارد.
یکی دیگر از چالش‌ها مصرف بی‌رویه نمک و روغن در پخت غذاهاست. در برخی خانواده‌ها، ذائقه شور یا چرب آن‌قدر عادی شده که کم‌کردن آن نیاز به تمرین و اراده دارد.
بلاغ: از دید شما نقش رسانه‌ها و مدارس در اصلاح الگوی تغذیه‌ای چقدر مهم است؟
حیاتبخش: رسانه‌ها می‌توانند نقش بسیار تأثیرگذاری داشته باشند. وقتی تلویزیون یا شبکه‌های اجتماعی، خوراکی‌های سالم و دستورهای غذایی ساده و بومی را تبلیغ کنند، الگوی ذهنی مردم تغییر می‌کند.
در مدارس نیز، معلمان و مربیان می‌توانند با رفتارهای کوچک اما مؤثر، فرهنگ تغذیه سالم را ترویج دهند. مثلاً با تشویق دانش‌آموزان به آوردن میان‌وعده‌های خانگی یا برگزاری روز «بدون چیپس و پفک».اصلاح عادت‌های غذایی یک کار تدریجی است، اما اگر از مدرسه آغاز شود، ماندگار خواهد بود.
بلاغ: با توجه به تغییر سبک زندگی و تغذیه این چالش‌های تغذیه‌ای و تغییر سبک غذا چه اثراتی می‌تواند داشته باشد؟
حیاتبخش: یکی از اثرات آن کمبود دریافت کلسیم است . مثلاً اگر فردی روزانه تنها یک لیوان شیر، یک کاسه ماست و دو لیوان دوغ مصرف کند، بخش عمده نیاز کلسیم او تأمین می‌شود و با مصرف مغز و آجیل و سبزیجات تقریباً نیاز روزانه کامل می‌شود.
اما بسیاری از افراد این منابع را مصرف نمی‌کنند.واقعیت این است که وقتی افراد منابع حیاتی مانند لبنیات و سبزیجات و دانه ها را به اندازه کافی مصرف نکنند نه تنها با کمبود کلسیم مواجه می‌شوند، بلکه در آینده با مشکلات جدی استخوانی از جمله پوکی استخوان روبه‌رو خواهند شد. به عبارت دیگر ما با یک چالش جدی مواجه هستیم که می‌تواند به یک سونامی پوکی استخوان منجر شود به ویژه برای کودکانی که شیر مادر یا شیر خشک کافی مصرف نمی‌کنند. متأسفانه برخی باورهای غلط بسیار گسترده‌اند. برخی افراد بر اساس تبلیغات یا اطلاعات نادرست مصرف لبنیات را محدود می‌کنند و می‌گویند لبنیات برای معده مضر است یا باعث «سردی یا گرمی بدن» می‌شود.
نکته‌ای که باید بدانیم این است که لبنیات جزو منابع مهم کلسیم است و مصرف متعادل آن باعث تقویت استخوان‌ها و سلامت عمومی بدن می‌شود. برخی افراد ممکن است در اندام‌های انتهایی خود، مثل دست و پا، احساس سردی کنند. علت آن کندی جریان خون در این اندام‌هاست. برای بهبود این شرایط می‌توان از مواد غذایی که جریان خون را افزایش می‌دهند، مانند دارچین یا نعنا در ماست، استفاده کرد، نه اینکه لبنیات را به طور کل کنار بگذاریم.
بلاغ: لطفاً در خصوص چالش‌های تغذیه‌ای مهم در کشور ما توضیحاتی بفرمایید.
حیاتبخش: بله، حتماً. امروزه سه چالش اصلی در تغذیه مورد بحث است اول کمبود کلسیم و مصرف ناکافی لبنیات؛ همانطور که اشاره کردم بسیاری از افراد حتی یک لیوان شیر در روز مصرف نمی‌کنند. این کمبود در طولانی‌مدت به ضعف استخوان، افزایش خطر شکستگی و پوکی استخوان منجر می‌شود. اگر فردی لبنیات، سبزیجات و مغزها را به اندازه کافی مصرف کند، نیاز روزانه به کلسیم تأمین می‌شود. ولی در عمل، اغلب افراد این منابع را مصرف نمی‌کنند و همین موضوع باعث نگرانی است.
دوم کمبود ویتامین D؛ منابع غذایی ویتامین D محدود هستند؛ ماهی‌های چرب، زرده تخم‌مرغ و لبنیات غنی‌شده مقدار کمی دارند. اصلی‌ترین منبع ویتامین D نور خورشید است اما پوشش لباس و ضدآفتاب و کمبود حضور در فضای باز باعث کمبود ویتامین D می‌شود. افراد دارای کاهش وزن شدید یا جراحی‌های اسلیو معده ذخایر ویتامین D خود را از دست می‌دهند و در بلندمدت دچار بیماری‌های خودایمنی و استخوانی می‌شوند.
مورد سوم کمبود ید و مشکلات مصرف نمک است. آب و خاک کشور ما از نظر ید غنی نیستند. وزارت بهداشت برنامه یددار کردن نمک را اجرا کرده بود ولی استفاده از سنگ نمک‌ها و نمک‌های عطاری که تصفیه نشده هستند و آلودگی دارند، باعث چالش شده است . ید برای رشد کودکان و سلامت جنین بسیار مهم است و کمبود آن می‌تواند باعث کاهش ضریب هوشی، اختلال رشد و حتی ناشنوایی شود. نمک باید در انتهای پخت اضافه شود تا ارزش خود را حفظ کند.
بلاغ: درباره نقش مکمل‌ها توضیح دهید. آیا مردم به صورت عمومی نیاز به مصرف مکمل‌ها دارند؟
حیاتبخش: در حالت عادی، افراد سالم و دارای رژیم متنوع، نیازی به مصرف مکمل روزانه ندارند. مکمل‌ها بیشتر برای گروه‌های خاص توصیه می‌شوند مثلاً برای دانش‌آموزان دختر متوسطه پیشگیری از کمبود آهن با دریافت فرفولیک به صورت ۱۶ عدد هفتگی در سال یا مصرف ویتامین D عدد برای ۹ ماه یا مصرف ویتامین D برای میانسالان و سالمندان به صورت ماهانه اما افراد عادی نیازی به مصرف خودسرانه مکمل‌ها ندارند مگر با تشخیص پزشک یا آزمایش دقیق یا شرایط خاص مثل جراحی معده یا بیماری‌های مزمن.
بلاغ: با توجه به تغییر سبک غذا ، چه توصیه عملی به خانواده‌ها دارید؟
حیاتبخش: اول مصرف روزانه ۸ تا۱۰ لیوان مایعات؛ دوم مصرف کافی سبزیجات و میوه ها و آجیل‌ها برای تأمین فیبر؛ سوم کاهش مصرف روغن به صورت کلی به خصوص روغن جامد؛ چهارم کاهش مصرف کلی شیرینی ها و جایگزین کردن آن با خرما یا توت و کشمش به اندازه مجاز؛ پنجم کنترل میزان مصرف روزانه نان و برنج؛ ششم پیاده‌روی هفتگی حداقل ۱۵۰ دقیقه؛ هفتم استفاده از نان های سبوس دار مثله سنگک و هشتم مراجعه به موقع به مراکز بهداشتی.
گفتگو: محمدعلی جوربنیان
انتهای خبر/
