به گزارش خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی «سفیر هراز»، به نقل از «بلاغ» این گزارش تحلیلی، ضمن واکاوی پیامدهای خطرناک تاخیر در لایروبی علمی و اصولی، با توجه به پیامهای ارسالی مخاطبان بلاغ، به دنبال پاسخگویی از دستگاههای متولی و ارائه راهکارهایی برای نجات این میراث طبیعی است.
چشمهکیله، تنها رودخانه دائمی شهرستان تنکابن، از دامنههای جنگلی البرز سرچشمه میگیرد و با گذر از قلب شهر و روستاهای متعدد، مانند مادری مهربان، شریانهای حیات را به شالیزارها، باغات مرکبات و زندگی هزاران تن از مردم این دیار میرساند. اما امروز، این مادر طبیعت، خود نیازمند مراقبت فوری است. بستری که باید مسیر جریان آزاد آب را فراهم کند، به تدریج و بر اثر عوامل طبیعی و انسانی، تنگ و ناصاف شده است.
تاریخ تنکابن، به ویژه در دهههای اخیر، شاهد سیلهای مخربی بوده که بخشی از علت وقوع و تشدید خسارات آنها، عدم مدیریت صحیح بستر رودخانهها بوده است.
سیل ویرانگر سال ۱۳۷۸: یکی از نمونههای بارز، سیلاب شدیدی است که در آن سال بخشهایی از شهر و روستاهای حاشیه چشمهکیله را فرا گرفت. طغیان آب نه تنها به منازل مسکونی و تأسیسات عمومی خسارت زد، بلکه هزاران هکتار از باغات و زمینهای کشاورزی را به زیر آب برد یا با رسوبات پوشاند. بررسیهای پس از حادثه نشان داد که نقاط بحرانی، دقیقاً مناطقی بودند که ظرفیت عبور سیلاب به دلیل تجمع رسوب و نخاله کاهش یافته بود.
طغیانهای مکرر در سالهای ۱۳۹۵ و ۱۳۹۸: بارشهای شدید این سالها نیز منجر به خروج رودخانه از بستر در چندین نقطه شد. اگرچه حجم بارش بیسابقه بود، اما کارشناسان به اتفاق آرا اعلام کردند که اگر لایروبیهای دوره ای و اصولی انجام شده بود، بخش عمدهای از خسارات قابل پیشگیری یا کاهش بود. این سیلابها، علاوه بر خسارات مالی، اضطراب و ناامنی روانی پایدار را در میان ساکنان حاشیه رودخانه ایجاد کرد.
غفلت از لایروبی رودخانه چشمهکیله، تنها یک مشکل مدیریتی نیست؛ بلکه آغازگر زنجیرهای از بحرانهای به هم پیوسته است:
۱. افزایش خطر سیلاب و طغیان: با کاهش عمق و عرض مؤثر بستر، ظرفیت انتقال آب رودخانه به شدت کم میشود. در نتیجه، حتی با بارشهای معمولی (نه لزوماً استثنایی)، احتمال سرریز شدن آب و زیر آب رفتن مناطق مسکونی، تجاری و کشاورزی اطراف به طور تصاعدی افزایش مییابد.
۲. تخریب زیرساختها: پلها، جادههای ساحلی، شبکههای آب و فاضلاب و خطوط برق و ارتباطی در حاشیه رودخانه، در برابر فشار و تخریب ناشی از سیلابهای قدرتمند آسیبپذیر میشوند که هزینههای گزاف بازسازی را به دنبال دارد.
۳. خسارت سنگین به کشاورزی و باغداری: تنکابن به عنوان یکی از قطبهای تولید مرکبات و برنج شمال کشور، وابستگی حیاتی به رودخانه چشمهکیله دارد. سیلاب نه تنها محصولات را نابود میکند، بلکه با ریختن لایههای ضخیم رسوب روی زمینهای حاصلخیز، کیفیت خاک را برای سالها تحت تأثیر منفی قرار میدهد. از سوی دیگر، در زمان خشکسالی، کاهش ذخیره آب در بستر به دلیل انباشت رسوب، بحران کمآبی برای کشاورزان را تشدید میکند.
۴. تشدید بحران زیست محیطی: تجمع پسماندهای پلاستیکی و نخالههای ساختمانی در بستر و کنارههای رودخانه، منظر طبیعی را زشت کرده و حیات آبزیان را تهدید میکند. این مواد با هر بار طغیان، به دریا ریخته و ابعاد فاجعه را گستردهتر میکنند. همچنین، راکد ماندن آب در بخشهای کمعمق، میتواند به کانونی برای رشد حشرات ناقل بیماری تبدیل شود.
۵. تخریب چرخه طبیعی رودخانه: لایروبی نکردن، تعادل دینامیک رودخانه (حمل و نقل رسوب) را برهم میزند و میتواند باعث تغییر مسیرهای فرعی، فرسایش شدید کنارهها در برخی نقاط و رسوبگذاری در نقاط دیگر شود.
۶. تأثیر منفی بر صنعت گردشگری: چشمهکیله یکی از جاذبههای طبیعی تنکابن است. منظره رودخانهای آلوده و پر از زباله و نخاله، برای گردشگرانی که به دنبال طبیعت بکر مازندران هستند، بسیار آزاردهنده است و به اقتصاد محلی آسیب میزند.
بر اساس قوانین و مقررات جاری کشور، سازمان آبمنطقهای مازندران (زیرمجموعه وزارت نیرو) متولی اصلی مدیریت رودخانههای اصلی از جمله چشمهکیله است. این سازمان موظف است با انجام مطالعات دقیق، برنامهریزی و اجرای عملیات لایروبی و اصلاح بستر را در دستور کار قرار دهد.
رودخانه چشمهکیله در انتظار تصمیم و اقدام قاطع مسئولان است. فصل بارشهای پاییزی و زمستانی در پیش است و هر روز تاخیر، احتمال وقوع فاجعهای دیگر را افزایش میدهد. این تنها یک درخواست اداری نیست، بلکه فریاد طبیعت و مردمی است که زندگیشان به سلامت این رود گره خورده است.
امنیتمان را جدی بگیرید
یکی از شهروندان تنکابنی که سالهاست در حاشیه رودخانه چشمهکیله زندگی میکند، در گفتگو با خبرنگار بلاغ با ابراز نگرانی شدید از وضعیت فعلی رودخانه گفت: هر سال با شروع بارندگی، استرس و ترس وارد زندگی ما میشود. بستر رودخانه آنقدر پر از رسوب و نخاله شده که با یک باران شدید، آب بهراحتی بالا میآید و به خانهها نزدیک میشود. ما تجربه تلخ سیلهای گذشته را فراموش نکردهایم.
وی افزود: متأسفانه بارها شاهد ریختن نخالههای ساختمانی و زباله در حریم رودخانه بودهایم، اما برخورد جدی با متخلفان صورت نگرفته است. اگر لایروبی اصولی انجام میشد و نظارت کافی وجود داشت، امروز اینهمه نگرانی برای جان و مال مردم وجود نداشت. زندگی کنار رودخانه بهجای آرامش، به منبع اضطراب تبدیل شده است.
این شهروند تنکابنی در پایان با تأکید بر ضرورت اقدام فوری مسئولان تصریح کرد: ما انتظار کار غیرممکن نداریم؛ فقط میخواهیم مسئولان قبل از وقوع حادثه وارد عمل شوند، نه بعد از فاجعه. چشمهکیله اگر ساماندهی شود، هم امنیت ما تأمین میشود و هم این رودخانه دوباره به زیبایی و کارکرد اصلی خود برمیگردد. تأخیر بیشتر، یعنی بازی با جان مردم.
ایمنی شهر در گرو ساماندهی قانونی رودخانههاست
فریدون پورآهنگریان بخشدار مرکزی تنکابن در گفتگو با خبرنگار بلاغ با تأکید بر لزوم ساماندهی رودخانهها پس از سیلهای اخیر، اعلام کرد که مسئولیت اصلی احداث دیوارهای حفاظتی، ساماندهی و برداشت و فروش مازاد مصالح رودخانهای به طور کامل بر عهده شهرداری تنکابن است و شهرداری موظف است این امور را قانونی و اجرایی کند.
وی اظهار داشت: هرگونه تعلل در اجرای این وظایف میتواند تبعات جبرانناپذیری برای شهروندان و زیرساختهای شهری به همراه داشته باشد.
بخشدار مرکزی تنکابن گفت: هماهنگی میان دستگاههای اجرایی، بهویژه شهرداری، منابع آب و نهادهای نظارتی، شرط اصلی پیشگیری از بحرانهای آتی است.
پورآهنگریان در پایان تأکید کرد: ساماندهی اصولی رودخانهها نهتنها یک ضرورت عمرانی، بلکه اقدامی پیشگیرانه در حوزه ایمنی و حفظ محیطزیست محسوب میشود و انتظار میرود شهرداری با برنامهریزی دقیق و اقدام بهموقع، مسئولیت خود را بهطور کامل ایفا کند.
به گزارش بلاغ؛ نجات چشمهکیله، نجات تنکابن است. این رودخانه، میراث مشترک همه ما و امانتی برای نسلهای آینده است. بیاییم قبل از آنکه بارانهای سیلآسا، یک بار دیگر گریبانگیرمان شود، با عزمی ملی و محلی، گوش شنوایی برای صدای این رود باشیم و اجازه ندهیم غفلت و بیتوجهی، طومار زندگی را در این خطه سبز در هم پیچد. حفظ چشمهکیله، یعنی حفظ هویت، اقتصاد و آینده شهرستان تنکابن.
گزارش: فاطمه کرمی
