به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «سفیر هراز؛ به نقل از «بلاغ» گزارش یاسر معافی| طرح احداث سد مخزنی کسیلیان در منطقه‌ی سوادکوه مازندران، پس از چند دهه مطالعه و بررسی، همچنان در مرحله تصمیم‌گیری نهایی قرار دارد؛ پروژه‌ای که از آن به عنوان راهکاری برای تأمین آب شرب بیش از ۷۰۰ هزار نفر در مناطق مرکزی مازندران یاد می‌شود، اما همچنان با ابهامات و چالش‌های زیست‌محیطی روبه‌رو است.
سد کسیلیان با هدف تأمین آب پایدار برای شهرستان‌های قائمشهر، جویبار، سیمرغ و بخشی از سوادکوه طراحی شده است. طبق اعلام شرکت آب منطقه‌ای مازندران، این سد از نوع سنگریزه‌ای با رویه بتنی خواهد بود که با ارتفاع ۱۲۷ متر و حجم نهایی مخزن حدود ۲۰ میلیون مترمکعب، توان ذخیره‌سازی مناسبی برای تأمین آب شرب مناطق هدف دارد.
با وجود مزایای فنی و راهبردی، احداث این سد از آغاز با واکنش‌های گسترده فعالان محیط زیست روبه‌رو بوده است. با این حال، سازمان محیط زیست تاکنون مجوز نهایی احداث را صادر نکرده و معتقد است طرح نیازمند مطالعات دقیق‌تر و ارائه راهکارهای جبرانی قابل اتکا برای صیانت از تنوع زیستی منطقه است.
در این میان، مسئولان وزارت نیرو و شرکت آب منطقه‌ای تأکید دارند که طرح احداث سد در چارچوب ضوابط محیط زیستی بازنگری شده و با اجرای طرح‌های جبرانی مانند جنگل‌کاری جایگزین (به ازای هر هکتار تخریب، ۱۰ هکتار احیا) و پایش بلندمدت زیست‌محیطی، می‌توان آسیب‌ها را کاهش داد.
مخالفان اما هشدار می‌دهند که جایگزینی اکوسیستم‌های جنگلی هزارساله با جنگل‌کاری‌های مصنوعی، نه‌تنها کیفیت زیستی را جبران نمی‌کند، بلکه گونه‌های جانوری و گیاهی منحصر به‌فرد منطقه را در معرض تهدید قرار می‌دهد.
سد کسیلیان به عنوان یکی از پروژه‌های مهم برای تأمین آب آشامیدنی در مازندران مدت‌هاست که به یکی از سوژه‌های مورد توجه دوستداران محیط زیست قرار گرفته و مخالفت‌هایی با ساخت آن توسط گروهی از دغدغه‌مندان محیط زیست دیده می‌شود. در این گفت‌وگو برخی زوایای مبهم این پروژه شفاف می‌شود.
آب شرب چهار شهرستان در گرو تصمیم سازمان محیط‌زیست
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای مازندران در گفتگو با خبرنگار بلاغ با اشاره به لزوم تسریع در احداث سد کسلیان، از تکمیل مطالعات این پروژه طی سال‌های گذشته خبر داد و گفت: علی‌رغم آمادگی کامل برای آغاز عملیات اجرایی، عدم صدور مجوز زیست‌محیطی از سوی سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور، همچنان بزرگ‌ترین مانع پیش روی این پروژه راهبردی است.
حیدر داوودیان با اشاره به اهمیت راهبردی سد کسیلیان در استان مازندران اظهار کرد: مطالعات فاز اول این پروژه از حدود ۱۵ سال پیش به پایان رسیده و این سد با هدف اصلی تأمین آب شرب چهار شهرستان سوادکوه شمالی، قائمشهر، سیمرغ و جویبار طراحی شده است.
تغییر راهبردی در سیاست‌های تأمین آب کشور
وی با اشاره به سیاست جدید وزارت نیرو در خصوص تأمین آب، گفت: در سال‌های اخیر، رویکرد کشور از استفاده از منابع آب زیرزمینی به سمت بهره‌برداری از منابع آب سطحی تغییر کرده است و این تغییر به دلیل افت کیفیت و آلودگی‌های موجود در آب‌های زیرزمینی بوده و در همین راستا، احداث سدهایی چون کسیلیان در دستور کار قرار گرفته است.
به گفته مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای مازندران، طرح اولیه سد کسیلیان با حجم مخزن ۲۰ میلیون مترمکعب طراحی شده بود که اهدافی نظیر تأمین آب کشاورزی، تأمین آب شرب و کنترل سیلاب را دنبال می‌کرد، اما در ادامه و با توجه به ملاحظات و محدودیت‌های زیست‌محیطی، تغییراتی در هدف‌گذاری آن اعمال شد.
بازنگری در طرح سد به‌منظور کاهش آسیب‌های زیست‌محیطی
داوودیان افزود: بر اساس بازنگری‌های صورت گرفته، هدف اصلی پروژه به تأمین آب شرب شهرستان‌های یادشده و کنترل سیلاب محدود شد و حجم مخزن سد نیز به ۵۶ میلیون مترمکعب افزایش یافت و بدین ترتیب بخش تأمین آب کشاورزی از طرح حذف شد تا ملاحظات زیست‌محیطی بهتر رعایت شود.
وی با اشاره به خسارات سیلاب در منطقه تأکید کرد: سیلاب سال ۱۳۹۸ در منطقه کیاکلا خسارات زیادی به اراضی کشاورزی، منازل مسکونی و زیرساخت‌های عمرانی وارد کرد و اگر سد کسیلیان در آن زمان به بهره‌برداری رسیده بود، این خسارات قابل پیشگیری بود
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای مازندران بیان کرد: نقش این سد در مهار سیلاب‌های فصلی و کنترل خسارات ناشی از بارندگی‌های شدید انکارناپذیر است.
موانع اجرایی؛ از هماهنگی‌های استانی تا مجوزهای ملی
داوودیان با اشاره به همکاری مطلوب اداره‌کل محیط زیست مازندران در مراحل مختلف این پروژه، اظهار کرد: علی‌رغم همراهی‌های صورت‌گرفته در سطح استان، در سطح ملی با مخالفت‌هایی از سوی سازمان حفاظت محیط زیست کشور و برخی نهادهای غیردولتی مواجه شدیم که مانع صدور مجوز نهایی شده‌اند.
وی با تأکید بر اینکه توسعه زیرساخت‌های حیاتی مانند سدسازی بدون آسیب‌های زیست‌محیطی امکان‌پذیر نیست، تصریح کرد: ما متعهد شدیم برای جبران احتمالی خسارات زیست‌محیطی، ۱۰ برابر جنگل‌هایی که ممکن است در مسیر احداث سد از بین بروند را احیا و جنگل‌کاری کنیم و این تعهد در کنار اجرای سایر اقدامات حفاظتی، با هدف کاهش آثار منفی بر طبیعت منطقه ارائه شده است.
پروژه‌ای آماده آغاز، اما در انتظار مجوز
مدیرعامل آب منطقه‌ای مازندران با بیان اینکه تمام مطالعات فنی و زیست‌محیطی سد کسیلیان به پایان رسیده است، گفت: تنها مانع آغاز عملیات اجرایی این پروژه، عدم صدور مجوز زیست‌محیطی و پس از آن مجوز ماده ۲۳ از سازمان برنامه‌وبودجه کشور است و در صورت تأمین این مجوزها، عملیات اجرایی بلافاصله آغاز خواهد شد.
داوودیان با اشاره به موقعیت جغرافیایی سد، افزود: محل احداث آن در هفت کیلومتری شهرستان سوادکوه شمالی و بر روی رودخانه کسیلیان قرار دارد و پس از احداث، نقش مؤثری در تأمین پایدار آب شرب جمعیت قابل‌توجهی از شهروندان مازندران ایفا خواهد کرد.
آینده تأمین آب مازندران در خطر
وی با تأکید بر ضرورت حمایت همه‌جانبه از این پروژه، گفت: اگر این سد ساخته نشود، در آینده‌ای نزدیک، تأمین آب شرب شهرستان‌های سوادکوه شمالی، قائمشهر، سیمرغ و جویبار با چالش جدی مواجه خواهد شد.
مدیرعامل آب منطقه‌ای مازندران تصریح کرد: از مسئولان استانی، نهادهای تخصصی و نهادهای مدنی درخواست داریم برای رفع این موانع و آغاز اجرای سد کسلیان، همکاری لازم را به عمل آورند.
داوودیان اظهار کرد: اهمیت ساخت این سد علاوه بر نیاز به آب اشامیدنی پایدار و باکیفیت، از نظر محیط زیستی هم بسیار بالا است. زیرا در حال حاضر بخش زیادی از آب آشامیدنی قائمشهر، جویبار و سیمرغ از منابع زیرزمینی و چاه‌های متعدد تامین می‌شود که این برداشت‌ها در درازمدت به سفره‌های زیرزمینی منطقه آسیب وارد می‌کند.
وی تصریح کرد: مطالعات این سد به طور کامل انجام شده و برخی دغدغه‌های محیط زیستی سبب شد که هنوز نتوانیم عملیات اجرایی سد را آغاز کنیم و انتظار داریم که با همراهی مردم و پیگیری نمایندگان مجلس، موانع اداری پیش روی ساخت این سد برطرف شود تا گام اجرایی اولیه برای ساخت سد کسیلیان آغاز شود.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای مازندران با اشاره به وجود نزدیک به ۲۴ هزار حلقه چاه در پنج شهرستان قائمشهر، سوادکوه، جویبار، سیمرغ و سوادکوه شمالی گفت: حدود ۷۰ درصد چاه‌ها در این منطقه به تمدید پروانه نیاز دارند.
داوودیان ادامه داد: با توجه به وضعیت منابع آبی زیرزمینی ضروری است به منظور برداشت مدیریت شده از این منابع، پروانه‌های بهره‌برداری چاه‌ها اصلاح و تمدید شود که در این زمینه نیازمند همراهی بهره‌برداران هستیم.
وی با اشاره به اجرای طرح‌های متعدد مهندسی رودخانه و ساخت سدهای انحرافی در این پنج شهرستان اظهار کرد: با توجه به عبور رودخانه مهم تلار از این شهرستان‌ها یکی از اولویت‌های ما ساخت دیواره‌های حفاظتی در مناطق حادثه‌خیز است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای مازندران افزود: ایجاد سدهای انحرافی در این شهرستان‌ها نیز طی سال‌های اخیر با هدف مهار و مدیریت آب‌های سطحی برای تامین آب کشاورزی با جدیت بیشتری دنبال می‌شود.
محمود یزدان‌دوست، سرپرست دفتر ارزیابی اثرات زیست محیطی سازمان حفاظت محیط زیست پیشتر اعلام کرده بود که کمیته ارزیابی به این نتیجه رسیده است که این پروژه حدود ۲۰۰ هکتار از جنگل‌های هیرکانی را تخریب کرده و در نتیجه با تأثیرگذاری بر اکوسیستم‌های مجاور، ظرفیت تاب‌آوری اکوسیستم منطقه را نیز متأثر از خود خواهد کرد. همچنین ممکن است در نتیجه این اتفاق، گونه‌ای از بیماری‌ها نظیر قارچ که پیشتر نیز در جنگل‌های زاگرس با آنها مواجه بودیم، در جنگل‌های هیرکانی نمود پیدا کند.
وی علت اصلی مخالفت با احداث این سد را تخریب جنگل‌های هیرکانی دانست و گفت: جنگل‌هایی که به ثبت جهانی رسیده برای تک تک ما باارزش بوده و احداث هر سد یا مورد دیگری که به تخریب محیط زیست منجر شده و بیشتر از توان اکولوژیک منطقه باشد، خط قرمز ما بوده و قطعاً با آن مخالفت خواهیم کرد.
به گزارش بلاغ، اکنون، در حالی که پروژه سد کسیلیان از منظر تأمین آب شرب، امنیت منابع آبی و کاهش برداشت از سفره‌های زیرزمینی، حیاتی قلمداد می‌شود، چالش‌های آن با محیط زیست موجب شده تا تصمیم نهایی در هاله‌ای از ابهام باقی بماند. در نهایت، به نظر می‌رسد موفقیت این پروژه در گرو ایجاد توازنی دقیق میان توسعه عمرانی و حفاظت از سرمایه‌های طبیعی باشد.
انتهای خبر/
