به گزارش خبرنگار گروه فرهنگی پایگاه خبری تحلیلی «سفیر هراز»، به نقل از بلاغ؛ رضا توکلی جویباری در گفتگو با «بلاغ» از مسیر شکل‌گیری این اثر، دشواری‌ها، انگیزه‌ها و پیامدهای فرهنگی و تاریخی ثبت جهانی این روستای کهن سخن گفت و اظهار کرد: کندلوس، روستایی با پیشینه‌ای هزارساله در دل کوه‌های مازندران، امروز به نماد هویت فرهنگی منطقه بدل شده است.
بلاغ: ابتدا خودتان را معرفی بفرمایید.
توکلی: رضا توکلی جویباری هستم، بیش از ده سال است در حوزه تصویربرداری و مستندسازی فعالیت دارم و در حال حاضر با صدا و سیمای مرکز مازندران همکاری می‌کنم.
بلاغ: از شروع مسیرتان در این حوزه بگویید؛ چگونه وارد عرصه تصویر و مستندسازی شدید؟
توکلی: از دوران نوجوانی به عکاسی علاقه‌مند بودم، با یک دوربین دیجیتال ساده شروع کردم. اطرافیان از عکس‌هایم تعریف می‌کردند و همین تشویق‌ها انگیزه‌ام شد. رشته تحصیلی‌ام کامپیوتر بود اما عشق به تصویر مرا به سمت هنر کشاند. بعدها دوره‌های حرفه‌ای عکاسی را زیر نظر استاد محمد رضایی گذراندم و به‌تدریج وارد کار حرفه‌ای شدم.
بلاغ: چطور شد که مستند کندلوس را ساختید؟
توکلی: واقعیت این است که از ماجرای ثبت جهانی کندلوس اطلاعی نداشتم تا اینکه از سوی سازمان گردشگری مازندران با من تماس گرفتند. آثارم را در فضای مجازی دیده بودند و از من برای تولید مستند معرفی روستا به سازمان جهانی گردشگری دعوت کردند. پس از بررسی و چند جلسه هماهنگی، کار آغاز شد.
بلاغ: آیا تصور می‌کردید این مستند منجر به ثبت جهانی کندلوس شود؟
توکلی: کندلوس چندین‌بار نامزد ثبت جهانی شده بود اما موفق نشده بود و این آخرین فرصت بود. راستش را بخواهید خیلی امیدوار نبودم اما ناامید هم نبودم. پتانسیل بالای روستا، همدلی اهالی، و تلاش کارشناسان گردشگری همه امیدبخش بود. من همیشه سعی می‌کنم تمام توانم را در هر پروژه بگذارم و خدا را شکر نتیجه حاصل شد.
بلاغ: دغدغه اصلی شما در ساخت این مستند چه بود؟
توکلی: دغدغه من نمایش اصالت و سبک زندگی مردم بود. مازندران در بسیاری از مناطق هویت سنتی خود را از دست داده است، اما کندلوس همچنان بافت، آداب و رسوم و روح اصیلش را حفظ کرده. این اصالت چیزی بود که باید ثبت می‌شد.
بلاغ: روند تولید مستند چگونه طی شد؟
توکلی: پیشنهاد کار اردیبهشت ۱۴۰۴ مطرح شد. ابتدا دو مرحله بازدید میدانی و پژوهش انجام دادیم. پس از آماده‌سازی، تصویربرداری در چند مرحله سه تا پنج‌روزه انجام شد. شرایط آب‌وهوایی منطقه بسیار متغیر بود و هماهنگی‌ها زمان‌بر شد. با کمک همکارم آقای خامنه‌ای، که از هنرمندان کاربلد هستند، بدون هیچ چشم‌داشتی کار را پیش بردیم. هدف، هدفی فراتر از مسائل مادی بود؛ هدف، ثبت هویت مازندران بود.
بلاغ: از منابع و اماکن مورد توجه در مستند بگویید.
توکلی: کندلوس موزه مردم‌شناسی غنی دارد، گیاهان دارویی بومی، امامزاده فضل با قدمتی تاریخی، آبشارهای زیبا و بافت کوچه‌های سنگ‌فرش‌شده‌ای که هر در چوبی‌اش حکایت دارد. حتی جزئیاتی مثل دستگیره‌های درها که صدای متفاوت زنانه و مردانه دارند، بخشی از اصالت فرهنگی روستاست. این‌ها جزو معیارهایی بود که مورد توجه سازمان جهانی گردشگری قرار گرفت.
بلاغ: محور اصلی مستند بیشتر طبیعت بود یا معماری؟
توکلی: هر دو. طبیعت کندلوس در دامنه زاگرس واقعاً چشم‌نواز است اما تمرکز اصلی من روی اصالت انسانی و بافت فرهنگی بود. نان‌های محلی، زنان مسنی که با هیزم در کوچه‌ها می‌گذشتند، موزه‌ای که زنده است، این‌ها هویت یک ملت‌اند.
بلاغ: در روند تولید با مانع یا چالشی هم روبه‌رو شدید؟
توکلی: خوشبختانه نه. همه همراه بودند؛ از دهیاری تا مردم محل. همدلی آن‌ها انرژی بزرگی بود.
بلاغ: به نظرتان مستند چه نقشی در جلب توجه مسئولان برای ثبت جهانی داشت؟
توکلی: به‌گمان من، تصویر تأثیرگذارترین زبان است. همان‌طور که پزشک بدون دیدن عکس تشخیص قطعی نمی‌دهد، شناخت فرهنگی هم بدون تصویر ناقص است. اثر مکتوب یا گفتاری هرگز تأثیر مستند را ندارد.
بلاغ: واکنش‌ها پس از پخش مستند چگونه بود؟
توکلی: مردم و کارشناسان لطف داشتند. برخی نقد تخصصی هم داشتند که با جان و دل پذیرفتم. خوشحالم که مستند دیده شد و در مسیر فرهنگی مفیدی قرار گرفت.
بلاغ: خبر ثبت جهانی را چگونه شنیدید؟
توکلی: خانم موسویان تماس گرفت و گفت «توکلی! کندلوس جهانی شد». ابتدا فکر کردم شوخی است! اما وقتی مطمئن شدم، از ته دل خوشحال شدم. حس غرور و شادی خاصی بود، نه فقط برای من، بلکه برای همه مازندرانی‌ها.
بلاغ: از نظر شما ثبت جهانی چه اثری بر مردم منطقه دارد؟
توکلی: مهم‌ترین اثرش ایجاد انگیزه برای حفظ اصالت است. گردشگران خارجی که بیایند، رونق اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی ایجاد می‌شود. مردم احساس می‌کنند باید میراث خود را پاس بدارند.
بلاغ: نقش رسانه‌ها را در حفظ میراث فرهنگی چگونه می‌بینید؟
توکلی: رسانه‌ها نقش بسیار پررنگی دارند؛ چه در فضای مجازی و چه در عرصه واقعی. رسانه می‌تواند نگاه مردم را بسازد. اگر در مسیر مثبت حرکت کند، تأثیرش ماندگار خواهد بود.
بلاغ: برای جوانان علاقه‌مند به مستندسازی چه توصیه‌ای دارید؟
توکلی: برای کار خودتان ارزش قائل شوید. انگیزه تا جایی پاسخ‌گوست، اما باید پشتکار و برنامه اقتصادی داشته باشید. مستندسازی فقط روایت زندگی نیست؛ می‌تواند تبلیغ، تیزر و روایت فرهنگی هم باشد. اگر بهترین باشید، هم از نظر مادی و هم معنوی به نتیجه می‌رسید.
بلاغ: آیا برنامه‌ای برای ساخت مستندهای جدید دارید؟
توکلی: بله، اگر پیشنهادی برای پیشرفت مازندران باشد، با تمام توان و بدون چشم‌داشت پای کارم. هدفم خدمت به فرهنگ و هویت سرزمینم است.
بلاغ: زیباترین لحظه تولید برای شما چه بود؟
توکلی: شنیدن خبر ثبت جهانی کندلوس. آن لحظه یکی از بهترین اتفاقات زندگی‌ام بود و هنوز هم هر بار یادش می‌افتم لبخند می‌زنم.
بلاغ: از دید شما، راز ماندگاری مردم کندلوس در چیست؟
توکلی: استواری مثل کوه. مردم آنجا با وجود سختی‌ها اصالت خود را حفظ کردند. همین استواری رمز ماندگاری‌شان است.
بلاغ: اگر سخن پایانی دارید بفرمایید.
توکلی: تنها توصیه‌ام به هم‌نسلان خودم این است که در هر کاری برای خودشان ارزش قائل شوند. خودتان را با گذشته خود مقایسه کنید، نه با دیگران. اگر تمام توان‌تان را بگذارید، حتی یک کار کوچک هم برای همیشه ماندگار می‌شود.
گفتگو: الله‌بخش تبریزی
