به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «سفیر هراز»؛ به نقل از «بلاغ»، برجام، به عنوان یک تجربه تاریخی در دیپلماسی بین‌المللی ایران، همواره نقطه عطفی در روابط ایران با قدرت‌های جهانی بوده است. از همان ابتدا، این توافق با هدف محدودسازی برنامه هسته‌ای ایران و ایجاد فضایی برای بازگشت به جامعه جهانی شکل گرفت. با این حال، تجربه «خسارت محض» نشان داد که تکیه صرف بر تعهدات طرف مقابل و اعتماد کامل به ابزارهای بین‌المللی می‌تواند کشور را در موقعیت آسیب‌پذیر قرار دهد.
یکی از مفاهیم مهم در برجام، «مکانیسم ماشه» یا اسنپ‌بک بود که به طور خاص توسط طرف‌های غربی به عنوان تضمینی برای بازگشت تحریم‌ها طراحی شد. این ابزار، که اغلب به عنوان نقطه ضعف ایران تلقی می‌شد، در طول سال‌های گذشته به فرصتی برای بازنگری در دیپلماسی ایران تبدیل شده است. تهدید اسنپ‌بک نه تنها یک هشدار برای ایران بود، بلکه زمینه‌ای برای تحلیل دقیق‌تر جایگاه کشور در عرصه جهانی فراهم کرد.
در شرایط فعلی، اجرای اسنپ‌بک می‌تواند از منظر ایران به عنوان فرصتی برای «دیپلماسی اجباری» تعبیر شود. این بدان معناست که تهدیدات موجود، به جای اینکه صرفاً محدودیت‌آفرین باشند، می‌توانند بستری برای تقویت استراتژی دیپلماتیک، مذاکره هدفمند و بازگشت به جامعه جهانی واقعی فراهم کنند. عبور از محدودیت‌های ناشی از سه کشور اروپایی و آمریکا نیازمند هوشمندی دیپلماتیک، شناخت دقیق منافع طرفین و استفاده از ابزارهای حقوقی و سیاسی موجود است.
نکته کلیدی در بهره‌برداری از این فرصت، بازتعریف تعامل ایران با جامعه بین‌المللی است. ایران می‌تواند با اتخاذ رویکردی فعال و نه انفعالی، تهدید اسنپ‌بک را به یک اهرم فشار معکوس تبدیل کند؛ به گونه‌ای که نه تنها حقوق هسته‌ای ایران حفظ شود، بلکه ظرفیت کشور برای ایفای نقش مؤثر در اقتصاد و سیاست جهانی افزایش یابد.
در نهایت، تجربه برجام و تهدیدات ناشی از مکانیسم ماشه به ما نشان می‌دهد که دیپلماسی موفق، ترکیبی از واقع‌بینی، ابتکار عمل و بهره‌گیری هوشمندانه از فرصت‌هاست. پایان دوران خسارت محض تنها زمانی تحقق می‌یابد که کشور بتواند تهدیدها را به فرصت و محدودیت‌ها را به ابزار تقویت جایگاه بین‌المللی تبدیل کند.
با نگاهی به گذشته و برنامه‌ریزی دقیق برای آینده، ایران می‌تواند مسیر بازگشت به جامعه جهانی واقعی را هموار کند؛ مسیری که بر پایه منافع ملی، احترام متقابل و دیپلماسی هوشمندانه شکل گرفته است.
یادداشت: طیبه ولائی کارشناس مسائل سیاسی
