به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «سفیر هراز؛ به نقل از «بلاغ» پایگاه‌های امداد و نجات کوهستان جمعیت هلال‌احمر به عنوان یکی از محورهای حیاتی امدادرسانی در مناطق کوهستانی و روستایی، نقش فعالی در پوشش حوادث پرتعداد این مناطق ایفا می‌کنند.
به‌مناسبت هفته هلال احمر، گزارشی از فعالیتهای این پایگاه، چالش‌های موجود و تجربیات واقعی اعضای آن تهیه کردیم. در همین خصوص با صابر محمدزادگان نجاتگر قدیمی شهرستان رامسر و پرسنل و مربی کنونی جمعیت هلال احمر استان مازندران در شهرستان رامسر به گفتگو نشستیم.
صابر محمدزادگان در گفتگو با خبرنگار بلاغ؛ اظهار کرد: خدمات این مرکز عمدتاً بر امداد و نجات کوهستان متمرکز است که شامل جست‌وجوی افراد گمشده در کوهستان، نجات کوهنوردان و طبیعت‌گردانی که دچار حادثه شده‌اند، همچنین امدادرسانی به مصدومان ناشی از سقوط از ارتفاع می‌شود اما با این وجود فعالیتهای امدادی این پایگاه‌ها به‌صورت گسترده‌تر مناطق روستایی و صعب‌العبور اطراف را نیز در بر می‌گیرد. حوادثی نظیر تصادفات جاده‌ای، غرق‌شدگی در رودخانه‌ها و آبگیرها، مارگزیدگی، حملات حیوانات، درگیری‌های محلی و حتی بیماری‌های حاد از جمله مواردی است که امدادگران پایگاه ها با آن‌ها مواجه می‌شوند.
وی ادامه داد: این امدادگران معمولاً اولین گروهی هستند که در محل حادثه حاضر می‌شوند. در مواردی که آسیب‌دیدگی ناشی از بیماری یا وضعیت اورژانسی مانند سکته قلبی، دیابت یا زایمان باشد، اقدامات اولیه شامل ارزیابی شرایط، پایدارسازی بیمار و هماهنگی با اورژانس انجام می‌پذیرد. در اغلب موارد، امدادگران پس از انجام اقدامات اولیه، بیمار یا مصدوم را برای انتقال به مراکز درمانی، به تیم اورژانس تحویل می‌دهند.
این نجاتگر تأکید کرد: ما پشتیبان اورژانس در منطقه هستیم. بسیاری از اقدامات ما در هماهنگی کامل با پزشک اورژانس انجام می‌شود و تحویل بیمار در شرایط پایدار به آمبولانس از وظایف اصلی ماست. در حالی که تصور عمومی از فعالیتهای جمعیت هلال‌احمر گاهی فقط به جنبه های درمانی محدود می‌شود، اما واقعیت این است که نقشی امدادگران و نجاتگران بیش از آن‌که دارویی باشد، فنی، عملیاتی و پیش‌بیمارستانی است.
نیروهای امداد و نجات، فراتر از درمان
محمدزادگان در این خصوص تصریح کرد: ماهیت اصلی خدماتی که ارائه می‌دهیم، امدادی و نجاتی است و ورود ما به حوزه درمان بسیار محدود و صرفاً در شرایط خاص است. در واقع، ما بیشتر درگیر عملیات‌های فنی هستیم و خیلی کمتر با دارو و مسائل پزشکی مستقیم سر و کار داریم.
این مربی امداد و نجات تأکید می‌کند: دوره‌های آموزشی ارائه‌شده برای نیروهای امدادی نیز بر همین مبنا طراحی شده‌اند و فقط در حد داروهای بدون نسخه (OTC) آموزش‌هایی داده می‌شود. دوره‌های مربوط به دارو بیشتر در حد OTC هست و آن هم با محدودیت برگزار می‌شود. در حوزه‌های تخصصی‌تر مثل قلب، آموزش‌ها به‌صورت موردی و با هماهنگی پزشک اورژانس ارائه می‌شود. در شرایطی که جان مصدوم به‌طور مستقیم در خطر باشد، با دستور مستقیم پزشک، امکان تجویز و حتی تزریق دارو وجود دارد. اما برای حضور مؤثر در چنین مأموریت‌هایی، گذراندن آموزش‌های فشرده و تخصصی یک الزام جدی است؛ نیروهای ما معمولاً بین چهار تا حتی سیزده یا چهارده دوره تخصصی را پشت سر می‌گذارند تا صلاحیت ورود به عملیات‌های امداد و نجات را پیدا کنند. البته با حداقل دوره‌ها هم می‌شود وارد این حوزه شد، اما هرچقدر که پایگاه گسترده‌تر و حساس‌تر باشد، طبیعتاً نیاز به نیروهایی با تخصص بالاتر احساس می‌شود.
وی گفت: نمونه بارز این شرایط، پایگاه کوهستانی لیماکده رامسر است؛ پایگاهی که چندین روستای صعب‌العبور را تحت پوشش خود دارد و از نیروهای آموزش‌دیده‌ای بهره‌مند است که آمادگی پاسخ به طیف متنوعی از حوادث و بحران‌ها را دارند. در پایگاه‌هایی مثل لیماکده، عمده تمرکز نیروها روی امداد و نجات در کوهستان، حوادث جاده‌ای، سیلاب‌ها و آب‌های خروشان است. علاوه بر آن، آموزش‌هایی در حوزه‌های حمایت‌های روانی، اسکان اضطراری و اقدامات پیش‌بیمارستانی هم دریافت می‌کنند تا در مواجهه با بحران، بتوانند به بهترین شکل به مردم کمک کنند.
محمدزادگان با اشاره به اهمیت این آموزش‌ها تأکید می‌کند: هدف ما این است که نه‌تنها از تشدید آسیب‌های وارده به مردم جلوگیری کنیم، بلکه در برخی موارد حتی بتوانیم به بهبود شرایط جسمی و روانی مصدومان نیز کمک کنیم. این مسئله در شرایط بحرانی و دور از مراکز درمانی از اهمیت دوچندان برخوردار است.
همیشه آماده برای یک لحظه خاص
وی افزود: نیروهای امدادی در پایگاه‌های امداد و نجات در تمامی ساعات شبانه‌روز در حالت آماده‌باش هستند تا در صورت اعلام حادثه از سوی مرکز کنترل و هماهنگی عملیات استان یا اورژانس، به سرعت به محل حادثه اعزام شوند. با این حال، در روزهایی که مأموریت ویژه‌ای اعلام نمی‌شود، برنامه روزانه منظمی در پایگاه اجرا می‌شود. روز با بیدارباش و صرف صبحانه آغاز شده و سپس زمان مشخصی به نرمش و ورزش صبحگاهی اختصاص می‌یابد تا نیروها برای ادامه فعالیت‌ها از نظر جسمی و ذهنی آماده شوند. در ادامه، نیروها به نظافت ساختمان، گردگیری، بهداشت محیط و چک کردن تجهیزات درمانگاه می‌پردازند. اقلام مصرف‌شده جایگزین شده و تجهیزات مورد بازبینی قرار می‌گیرند تا در شرایط اضطراری کاملاً آماده استفاده باشند. همچنین نظافت محوطه پایگاه متناسب با هر فصل انجام می‌شود و در صورت لزوم، تعمیرات و اصلاحات جزئی نیز توسط نیروهای پایگاه صورت می‌گیرد.
این مربی امداد و نجات خاطرنشان کرد: در زمان‌های بدون مأموریت، بررسی و آماده‌سازی مجدد آمبولانس و تجهیزات امدادی نیز در دستور کار قرار دارد. بخشی از ساعات روز به تمرینات توان‌افزایی اختصاص می‌یابد که شامل کار با طناب‌های کوهستان، صعود و فرود ایمن، تمرینات پیش‌بیمارستانی و سناریوهای تصادف جاده‌ای است. علاوه بر این، هر دوشنبه برنامه «دوشنبه‌های امدادی» برگزار می‌شود که در آن بازآموزی‌های تخصصی انجام می‌گیرد. در روزهای شیفت نیز هر گروه تمرینات امدادی خود را به طور منظم پیگیری می‌کند تا برای وقوع هر حادثه‌ای آماده باشند. غذا در پایگاه توسط نیروها به‌صورت نوبتی تهیه می‌شود. بخشی از مواد اولیه مانند برنج، روغن و چای در صورت امکان از سوی اداره تأمین می‌شود و در غیر این صورت، تأمین هزینه و تهیه آن به عهده خود نیروهاست.
محمدزادگان توضیح داد: شیفت‌های کاری هم به‌صورت دو روزه برگزار می‌شود و پس از آن نیروها معمولاً حدود شش روز استراحت دارند. هر شیفت شامل چهار نفر است و تمامی افراد حاضر در پایگاه، نجات‌گرانی هستند که دوره‌های تخصصی امداد و نجات را با موفقیت گذرانده‌اند. این نیروها شامل پرسنل رسمی و داوطلبانی هستند که با تعهد و مهارت، آمادگی کامل برای خدمت‌رسانی در سخت‌ترین شرایط را دارند.
ماجرای کوثر
وی به درخواست ما از یکی از مأموریت‌های متفاوت و به‌یادماندنی‌اش سخن گفت؛ مأموریتی که در میانه یک شب سرد زمستانی، با نجات جان یک مادر باردار و همراهی تا بیمارستان آغاز شد و با تولد کودکی به نام «کوثر» در بهار همان سال، به خاطره‌ای شیرین و ماندگار برای پایگاه لیماکده بدل شد. سال ۱۳۹۲ یا ۱۳۹۳ و حوالی ساعت ۳ یا ۴ صبح بود. مردی با پایگاه کوهستان تماس گرفت و اعلام کرد که همسرش که در ماه پنجم یا ششم بارداری است از شب تا آن ساعت دچار درد شدید شده و دیگر تاب و تحمل ندارد. آن‌ها سرایدار یک خانه بودند و امکان ترک محل سکونت برای شوهر وجود نداشت.
این نجاتگر ادامه داد: امدادگران پس از اعزام به محل، با هماهنگی اورژانس و دریافت مشاوره‌های تلفنی، وضعیت بیمار را ارزیابی کرده و پس از مشورت با پزشک اورژانس، تصمیم به انتقال مادر باردار به بیمارستان گرفتند. همسر این خانم گفت که نمی‌تواند او را همراهی کند و فقط می‌تواند همسرش را به ما بسپارد تا به بیمارستان منتقل کنیم. قرار شد در بیمارستان رامسر اقوام او را تحویل بگیرند، اما کسی نیامد.
محمدزادگان می‌گوید: دیدم آن خانم تنهاست. مثل یک برادر کنارش ماندم، آزمایش‌های لازم را انجام داد، جواب‌ها را پیگیری کردم، خوشبختانه مشکل خاصی نداشت و پزشک اجازه مرخصی داد. بعد از سوخت‌گیری آمبولانس، به اتفاق همان همکاران، این خانم را به محل زندگی‌اش بازگرداندیم. دم صبح بود و گفتیم این کار، ثواب دارد. چند ماه بعد، اوایل فروردین‌ماه، در یکی از گشت‌های امدادی‌مان دوباره آن خانم را دیدم. با کالسکه‌ای در حال قدم زدن بود. دختر کوچولویی به دنیا آمده بود به نام کوثر. بعدها خانواده‌اش با ما تماس گرفتند، برای قدردانی گوشت قربانی و شیرینی آوردند و از آن شب خاطره‌انگیز گفتند. برای ما عید نوروز آن سال با تولد کوثر خانم عجین شد.
از بهار تا زمستان با عشق
محمدزادگان ضمن اشاره به تفاوت شرایط اقلیمی دهستان جنت رودبار در فصول مختلف سال گفت: در بهار و تابستان، شرایط جوی در منطقه رامسر دل‌پذیر و معتدل است، اما در فصل زمستان، انجام مأموریت‌ها در شرایط بارانی و دشوار منطقه کوهستانی، واقعاً طاقت‌فرساست؛ چه برای تیم‌های حاضر در پایگاه و چه برای نیروهایی که باید در محیط‌های سخت و لغزنده به مأموریت بروند.
این نجاتگر ادامه داد: علاوه بر سختی‌های طبیعی، نیروهای امدادگر باید هم از نظر جسمی در آمادگی کامل باشند و هم از نظر روحی، توانایی مواجهه با شرایط بحرانی را داشته باشند. نکته مهم این است که اکثر نیروهای ما با انگیزه‌ای دلی و علاقه‌مندانه وارد این حوزه شده‌اند. برخلاف تصور عمومی، مسائل مالی خیلی نقش تعیین‌کننده‌ای برای ما ندارد اما آنچه نیروها را در صحنه‌ها فعال و پویا نگه می دارد، عشق به خدمت‌رسانی و احساس مسئولیت در قبال مردم است.
وی همچنین به تعامل مثبت و صمیمی مردم با امدادگران اشاره کرد و افزود: همیشه از سوی مردم با احترام و محبت مواجه شده‌ایم. از یک سلام گرم و صمیمی گرفته تا پذیرایی‌هایی که برخی کشاورزان و دامداران منطقه با محصولات محلی همچون ماست، تخم‌مرغ یا سبزیجات از ما دارند، همه و همه برای ما نیروهای امدادگر، دلگرم‌کننده است. این ارتباط انسانی صادقانه، به ما انرژی می دهد تا برای ادامه خدمت‌رسانی، مسئول‌تر و مصمم‌تر باشیم.
توقعاتی فراتر از وظایف قانونی
محمدزادگان با اشاره به محدودیت‌های حوزه فعالیت پایگاه های هلال احمر گفت: خدمات هلال‌احمر در حوزه حوادث و امداد و نجات تعریف شده و ارائه خدمات درمانی تخصصی در شرح وظایف ما نیست. اگرچه پایگاه ما به امکانات اولیه برای امدادرسانی فوری مجهز است و مراجعان حضوری می‌توانند از برخی خدمات اولیه مانند پانسمان، تعویض پانسمان و کنترل فشار خون بهره‌مند شوند، اما ما به دلیل نداشتن داروهای تخصصی و عدم حضور پزشک، امکان ارائه خدمات درمانی یا تجویز دارو را نداریم.
وی ادامه داد: بعضاً مردم عزیز با تصور اینکه پایگاه هلال‌احمر عملکردی مشابه اورژانس جاده‌ای یا درمانگاه‌های بین‌راهی دارد، به ما مراجعه می‌کنند و انتظار دریافت خدمات دارویی دارند، که متأسفانه در حیطه اختیارات ما نیست. این مسئله گاهاً موجب نارضایتی و دلخوری مراجعه‌کنندگان می‌شود.
این نجاتگر با تأکید بر لزوم فرهنگ‌سازی در زمینه آشنایی مردم با وظایف نهادهای امدادی گفت: شناخت دقیق از وظایف و ظرفیت‌های سازمان‌های خدمات‌رسان، می‌تواند به مدیریت بهتر انتظارات عمومی کمک کند و موجب دریافت بهتر خدمات شود.
محمدزادگان همچنین به برخی از اقدامات داوطلبانه نیروهای پایگاه در شرایط خاص مانند برف و یخبندان اشاره کرد و گفت: در چنین شرایطی، یکی از اقداماتی که به‌صورت دلی و خارج از شرح وظایف رسمی توسط نیروهای امدادی انجام می‌شود، کمک به خودروهای گرفتار در برف است. این کمک‌ها شامل نصب زنجیر چرخ یا در مواردی نادر، کمک به جابجایی خودرو تا منطقه‌ای امن است. البته این اقدامات صرفاً به نیت همراهی انسانی و همدلی با مردم انجام می‌شود و وظیفه رسمی هلال‌احمر محسوب نمی‌شود. مواردی بوده که برخی شهروندان با تصور اشتباه از وظایف ما، انتظار داشته‌اند نیروهای هلال‌احمر وظایف خدماتی نظیر نصب زنجیر چرخ خودرو را بدون همکاری یا مشارکت انجام دهند، در حالی که پس از توضیح شرایط، خوشبختانه بیشتر افراد با درک متقابل همراهی لازم را دارند و نیروهای ما نیز با رعایت احترام و اخلاق حرفه‌ای، در حد توان خود کمک‌رسانی می‌کنند.
هفته هلال احمر فرصتی برای آشنایی مردم با خدمات هلال احمر
وی در ادامه با اشاره به هفته هلال احمر گفت: ۸ می، روز جهانی صلیب سرخ و هجدهم تا بیست و چهارم اردیبهشت ماه، هفته جهانی صلیب سرخ است که در کشور ما به عنوان هفته هلال احمر شناخته می‌شود. به همین مناسبت، به همه اعضای جمعیت هلال احمر، داوطلبان و خانواده‌هایشان تبریک عرض می‌کنم.
این نجاتگر در ادامه با اشاره به نقش حیاتی آموزش‌های امدادی در نجات جان افراد در مواقع بحرانی افزود: امیدوارم که مردم عزیز کشورمان به آموزش‌های امدادی توجه ویژه داشته باشند، چرا که این آموزش‌ها نه تنها برای خودشان و خانواده‌شان، بلکه برای هموطنانشان نیز مفید خواهد بود. وظیفه ذاتی هلال احمر آموزش است و تمامی آموزش‌های این جمعیت به صورت رایگان ارائه می‌شود. تمامی جمعیت‌های هلال احمر در سطح کشور آماده‌اند تا خدمات آموزشی خود را به عموم مردم ارائه دهند و از استقبال آن‌ها خوشحال می‌شوند.
وی در پایان از مردم خواست که مردم از خدمات رایگان آموزشی جمعیت هلال احمر استفاده کنند تا در مواقع بحرانی آمادگی لازم را داشته باشند.
گفتگو: محمدعلی جوربنیان
