نقش آمار در برنامه‌ریزی صرفاً گردآوری داده نیست، بلکه در توانایی آن برای تبدیل داده به دانش و دانش به تصمیم نهفته است. هر نظام برنامه‌ریزی موفق نیازمند یک نظام آماری کارآمد، پویا و قابل اعتماد است که قادر باشد نیازهای اطلاعاتی تصمیم‌گیران را در سطوح ملی و محلی تأمین کند. ضعف در نظام آماری، به خطاهای برنامه‌ریزی، تخصیص نادرست منابع و اتلاف ظرفیت‌های توسعه‌ای منجر می‌شود. از سوی دیگر، برنامه‌ریزی علمی بدون بهره‌گیری از داده‌های دقیق آماری، در بهترین حالت بر پایه فرضیات و حدسیات شکل می‌گیرد و از پایداری و اثربخشی لازم برخوردار نخواهد بود.
تحولات فناورانه دهه اخیر، به‌ویژه در حوزه کلان‌داده‌ها (Big Data)، هوش مصنوعی و تحلیل پیش‌بینانه (Predictive Analytics)، مفهوم آمار و برنامه‌ریزی را دگرگون ساخته است. امروزه تصمیم‌سازی‌های کلان اقتصادی، شهری و زیست‌محیطی با تکیه بر مدل‌های آماری پیچیده و الگوریتم‌های یادگیری ماشین انجام می‌شود. این تحول، از یک‌سو دقت پیش‌بینی‌ها را افزایش داده و از سوی دیگر، ضرورت بازنگری در مهارت‌های آماری و برنامه‌ریزی را برجسته کرده است.
در این میان، ارتقای سواد آماری و توانمندی برنامه‌ریزی در میان مدیران، سیاست‌گذاران و حتی شهروندان عادی، یکی از چالش‌های کلیدی توسعه ملی محسوب می‌شود. جامعه‌ای که توانایی تحلیل داده و درک روندهای آماری را نداشته باشد، در برابر تحولات سریع اقتصادی و اجتماعی آسیب‌پذیر خواهد بود. از این‌رو، نظام آموزشی باید آموزش مهارت‌های داده‌محور و تفکر تحلیلی را از سطوح پایه تا دانشگاه نهادینه سازد.
روز آمار و برنامه‌ریزی، فرصتی برای بازاندیشی در جایگاه داده در حکمرانی، مدیریت و زندگی روزمره است. این روز یادآور آن است که تصمیم‌گیری علمی، برنامه‌ریزی دقیق و پیشرفت پایدار تنها در پرتو شناخت واقعیت از مسیر آمار امکان‌پذیر است. آینده را نمی‌توان پیش‌بینی کرد، اما می‌توان آن را با داده‌های درست و برنامه‌ریزی آگاهانه ساخت؛ و این، رسالت مشترک همه پژوهشگران، مدیران و سیاست‌گذاران در عصر داده‌محور کنونی است
یادداشت: احمد علی همایونی استاد دانشگاه و دانش آموختگان اقتصاد
